Góð fita vs. Vond fita

   

Í Ameríku og víðar á Vesturlöndum hafa "low-fat" megrunarkúrar notið gríðarlegra vinsælda en samt sem áður fer offituvandinn alltaf stækkandi í þessum löndum.  Það er nefnilega ekki samasem merki milli þess að borða ekki fitu og vera ekki feitur.

Há líkamsfita stafar venjulega af slæmu mataræði með of mikið af einföldum kolvetnum og vondri fitu.

Fita er einn af orkugjöfunum ásamt prótíni og kolvetnum (og alkóhóli). 

En öll fita er ekki eins, því það eru til fjórar gerðir af fitusýrum í mat:

mettaðar, einómettaðar, fjölómettaðar og transfitusýrur. 

 

Mettuð fita og transfitusýrur flokkast undir slæma fitu og neysla þeirra stuðlar að þyngdaraukningu og eykur líkur á ýmsum kvillum, en einómettaðar og fjölómettaðar fitusýrur eru nauðsynlegar fyrir góða heilsu og eðlilega líkamsstarfsemi.  Fita gegnir nefnilega mikilvægu hlutverki í líkamanum því hún umlykur og verndar líffæri gegn hitasveiflum, styrkir frumur líkamans, heldur hári og nöglum heilbrigðum, stuðlar að réttu hlutfalli fitu og vöðva og veitir vörn gegn ýmsum sjúkdómum.  Vilji fólk halda góðri heilsu og/eða líta vel út þá ætti það að skipta mettaðri og transfitu í mataræði sínu út og neyta ómettaðrar fitu í staðinn. 

 

• Mettuð fita finnst í dýraafurðum, s.s rauðu kjöti, kjúklingaskinni og eggjarauðum.  Hún finnst einnig í feitum mjólkurvörum s.s smjöri, nýmjólk, rjómaís og feitum ostum og í pálmaolíu og kókoshnetuolíu.  Mettuð fita er hörð við stofuhita, sbr. smjör. Mettaðar fitusýrur hækka slæma kólesterólið (LDL) sem getur valdið æðaþrengingu og þar með aukið líkur á hjartaáfalli.
• Transfitusýrur finnast í kexi, kökum, snakki, örbylgjupoppi og frönskum kartöflum.  Transfitusýrur myndast þegar fljótandi olía er hert að hluta til með vetni en það er gert til að hún þráni síður og matvælin geymist því lengur.  Rannsóknir hafa sýnt fram á að neysla á transfitu veldur röskun í ónæmiskerfinu og tengist langvarandi sjúkdómum eins og sykursýki, heilaáfalli og hjartasjúkdómum.
• Einómettaðar fitusýrur finnast aðallega í ólífuolíu, kornolíu, hnetum, avocado. Þær lækka magn LDL (slæma) kólesteróls í líkamanum og stuðla þannig að heilbrigðu hjarta- og æðakerfi.  Þessi tegund fitu er fljótandi við stofuhita.
• Fjölómettaðar fitusýrur eru hinar frægu Omega 3-6-9 fitusýrur sem finnast í feitum fiski (lax, makríll, síld, sardínum), sólblómaolíu, hörfræolíu, valhnetum og kornvörum.  Þessar fitusýrur eru taldar vernda gegn sykursýki því þær vinna gegn insúlínónæmi í líkamanum. Þær hjálpa einnig til við að þynna blóðið og draga því úr líkum á ýmsum hjarta- og æðasjúkdómum.

Þar sem 1 gramm af fitu inniheldur 9 hitaeiningar skal varast að neyta of stórra skammta af ómettuðum fitusýrum.  Ráðlagður dagskammtur af fitu er 20 % af heildar hitaeiningum.

 

 

 

Athugasemdir

[Óla Maja (IP-tala skráð) 4.6.2007 kl. 23:39]

Takk fyrir þessa flottu fitu-fræðslu  Þetta skýrir ýmislegt  

[Ragnhildur Þórðardóttir, 5.6.2007 kl. 11:13]

Maður hefur alltaf verið svo hræddur við fituna , en það er greinilega ekkert að óttast  nema viðbjóðinn i mettuðu og transfitunni .

[Óla Maja (IP-tala skráð) 5.6.2007 kl. 12:37]

Einmitt.. þessi fituáróður var ansi áberandi á tímabili og maður sér það núna hvað það hafði mikil áhrif á mann því ég var hreinlega farin að forðast ALLA fitu. Þó það sé orðið svolítið langt síðan maður heyrði að eitthvað væri til sem héti góð og slæm fita þá kannski vantaði svolítið upp á frekari skilgreiningu. Mér finnst líka t.d. fólk oft vera fast í svona skilgreiningum eins og "öll fita er slæm" (þó það heyrist kannski ekki oft í dag) og ég hef heyrt fólk tala þannig um t.d. hnetur. Eins og allar hnetur séu undir sama hatti en þó ég sé enginn næringarsérfræðingur þá veit ég að þær eru mjög misjafnar. Þú kannski lumar á hnetufræðslu líka?  

[Eydís Hauksdóttir, 5.6.2007 kl. 21:30]

Þetta er algjör snilldarsíða hjá þér Ragnhildur :) Við Hilmar erum bæði búin að vera að lesa pistlana þína okkur til gagns og gleði enda erum við í smá átaki núna og erum að reyna að losna við nokkur kíló og koma okkur í betra form. Margir góðir punktar sem við erum búin að lesa um hérna hjá þér sem við nýtum okkur núna. Bestu kveðjur frá Árósum, Eydís